Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Historyczna podróż do przeszłości, czyli ważne daty z dziejów Jasła

Jakub Hap
Jakub Hap
Przedstawiamy skrócone kalendarium ważnych wydarzeń z historii miasta nad Wisłoką, Ropą i Jasiołką.

Czasy bardzo odległe

Z 1185 r. pochodzi pierwsza wzmianka w źródłach pisanych o osadzie o nazwie „Jasiel”. W tym właśnie roku została ona nadana klasztorowi cystersów w Koprzywnicy przez komesa Mikołaja Bogorię przy fundacji klasztoru. W 1262 r. książę Bolesław Wstydliwy nadał targowi jasielskiemu szeroki immunitet skarbowo-sądowy, a cystersi zyskali pozwolenie na zasiedlenie osady. Za datę lokacji miasta Jasła przyjmuje się 1365 r., kiedy to król Kazimierz Wielki przyznał osadzie prawa miejskie. W 1388 r. połowę wójtostwa jasielskiego zakupił sam Zyndram z Maszkowic - słynny rycerz, miecznik krakowski, starosta niegrodowy jasielski. Na przełomie 1400 i 1401 r. do miasta przybyli karmelici. W 1446 r. powstał w mieście istniejący do dziś kościół farny.

Już w 1532 r. używana była najstarsza ze znanych pieczęci miasta. XVII w. był czasem wojen, epidemii i innych nieszczęść. W lutym 1631 r., na skutek powodzi i ogromnych lodów runął most na Jasiołce. Niecodziennym wydarzeniem dla jaślan była wizyta w mieście, w styczniu 1656 r. - w czasie „potopu szwedzkiego” - króla Jana Kazimierza Wazy, który podążał przez Jasielszczyznę ze swoim dworem. Ważnym faktem na skalę ogólnokrajową było też zawiązanie w Jaśle w 1734 r., przez ówczesnego starostę jasielskiego Adama Tarłę konfederacji popierającej w walce o władzę w Polsce króla Stanisława Leszczyńskiego - zwanej później „dzikowską”.

Pod zaborem austriackim

W maju 1772 r., w wyniku I rozbioru Polski do Jasła wkroczyli Austriacy. Po ukazaniu się dekretu cesarskiego o likwidacji cmentarzy przykościelnych, w maju 1784 r. miał miejsce pierwszy pochówek na powstającej nekropolii, czyli obecnym Starym Cmentarzu. W styczniu 1826 r. w Jaśle wybuchł największy w jego historii pożar, którego pokłosiem była odbudowa miasta już według nowych założeń urbanistycznych. W 1856 r. na przedmieściach Jasła - w Ulaszowicach - Ignacy Łukasiewicz założył pierwszą na świecie destylarnię ropy naftowej, a w 1868 r. w mieście rozpoczęło funkcjonowanie gimnazjum męskie. W 1884 r. przez Jasło przejechał pierwszy pociąg na nowej trasie kolei transwersalnej. We wrześniu 1900 r., w związku z wielkimi manewrami wojskowymi wojsk austro-węgierskich, w Jaśle gościł przez tydzień sam cesarz Franciszek Józef I.

W 1909 r. w mieście powstały dwie drużyny sportowe „Korona” i „Jedność”, które rok później połączyły się i utworzyły istniejący do dziś klub „Czarni”. W tym samym roku, w 500. rocznicę zwycięstwa nad Krzyżakami na miejscu dawnej prochowni stanął pierwszy Pomnik Grunwaldzki, który w 1944 r. zburzył okupant niemiecki. W okresie I wojny światowej, 6 maja 1915 r., w ramach tzw. „bitwy pod Gorlicami” przez żołnierzy polskich 100. pułku piechoty z korpusu austro-węgierskiego z Jasła zostały wyparte wojska rosyjskie. 1 listopada 1918 r. z budynku starostwa w Jaśle, na oczach wielu jaślan miejscowy mistrz ślusarski, działacz patriotyczny i społeczny Karol Polak usunął orła austriackiego a zawiesił polskiego.

II RP i II wojna światowa

W 1921 r. przy jasielskim ośrodku Towarzystwa Gimnastycznym „Sokół” powstał istniejący do dziś Chór „Echo”. Trzy lata później, po powstaniu żydowskiego Klubu Sportowego „Makkabi” Jasło „Czarni” mieli już lokalnego rywala. W 1925 r. w parku miejskim stanął Grób Nieznanego Żołnierza. W 1928 r. otworzył swoje podwoje nowy, okazały budynek ratusza w Rynku. Ciekawostką może być fakt, że w tym samym roku przy Rynku został umieszczony postój fiakrów. Latem 1929 r. w mieście gościł prezydent RP prof. Ignacy Mościcki, a we wrześniu 1932 r. gen. Józef Haller, wizytujący placówki Związku Hallerczyków. Rok później został oddany do użytku stadion miejski przy ul. Śniadeckich. Z kolei w 1936 r. zapadła decyzja rządowa o lokalizacji Państwowej Wytwórni Chemicznej (późniejszego „Gamratu”) w obrębie Centralnego Okręgu Przemysłowego.

8 września 1939 r. do Jasła wkroczyły pierwsze oddziały niemieckie i rozpoczęła się okupacja. W listopadzie tego samego roku Niemcy nadali miastu nazwę Jassel, a w sierpniu 1941 r. - Jaslo. Na przełomie maja i czerwca 1940 r. wysłano z miasta pierwszy transport więźniów do Tarnowa, a stamtąd do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. W styczniu 1942 r., ze względu na epidemię tyfusu zamknięto kościoły i kino, w maju oddano do użytku „dom niemiecki” w gmachu „Sokoła”, w czerwcu zaczęto likwidować jasielskie getto, a w sierpniu dwukrotnie Niemcy wysłali z getta dwa wielkie transporty do obozu zagłady w Bełżcu. W styczniu 1943 r., w dniu targowym Niemcy przeprowadzili wielką łapankę, w kwietniu - w dniu urodzin przywódcy III Rzeszy - zmodernizowany Rynek w Jaśle nazwano „Adolf Hitler Platz”. W tym samym roku swoją działalność w mieście zaznaczyli w istotny sposób żołnierze Armii Krajowej. Najpierw w sierpniu, za sprawą akcji uwolnienia więźniów „Pensjonat”, a w grudniu akcją „Gamrat” na magazyn broni. Wieczorem 14 stycznia 1945 r., ze stacji kolejowej w Jaśle wyjechał ostatni pociąg z ostatnimi minerami i podpalaczami zniszczonego w 97 procentach miasta. 16 stycznia do jego ruin wkroczyły wojska sowieckie. Dzień później wśród zgliszcz pojawili się pierwsi jaślanie powracający z wysiedlenia. Niejeden zapłakał…


**ZOBACZ TAKŻE:

**

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wideo
Wróć na jaslo.naszemiasto.pl Nasze Miasto