Projekt Jasła i Humennego o ekologii na polsko – słowackim pograniczu

Są to filmy informacyjno – edukacyjne w formie animacji o tematyce ekologicznej. Animowana ręka czarnym flamastrem rysuje i pisze na białym tle wypowiadane przez lektora treści.

Z filmiku o problemie śmieciowym możemy się dowiedzieć, że mieszkaniec Jasła i Humennego na Słowacji produkuje około 350 kilogramów śmieci w ciągu roku. W Jaśle śmieciarki odbierają co tydzień z około 5 tysięcy domów jednorodzinnych, bloków oraz przedsiębiorstw i budynków użyteczności publicznej aż 230 ton odpadów. W ciągu roku od jaślan odbieranych jest blisko 12 tysięcy ton odpadów, czyli tyle ile waży 67 płetwali błękitnych, najcięższych zwierząt na świecie.

Jeżeli nie zatrzymamy produkcji śmieci zostaniemy nimi zasypani. Już dzisiaj samorządy ponoszą wysokie koszty z tytułu wywozu, składowania i recyklingu odpadów. Związane jest to m.in. z niską jakością surowca pozyskiwanego ze zbiórki selektywnej, wysokich kosztów odbioru odpadów, nałożonego prawnie obowiązku budowy kosztownych instalacji do przetwarzania odpadów, nadpodaży na rynku paliwa z odpadów oraz rosnących kosztów tzw. opłaty marszałkowskiej za składowanie opadów. Wszystko to razem powoduje, że koszty odbioru śmieci dla mieszkańców są coraz wyższe. Problem śmieciowy można jednak rozwiązać. Wystarczy przestrzegać złotej zasady – produkujmy mniej śmieci, a gdy je wytwarzamy – segregujmy je według określonych zasad. Najlepszym sposobem na ograniczenie wytwarzania śmieci jest kupowanie produktów bez opakowań, a jeżeli to niemożliwe – zrezygnowanie z opakowań jednorazowych i zastąpienie ich opakowaniami wielorazowego użytku.

- Zamiast płacić za plastikowe siatki, rób zakupy z własną torbą, ogranicz kupowanie produktów w plastikowych opakowaniach na rzecz tych w szkle lub kartonie. Zawsze przestrzegaj zasad selektywnej zbiórki odpadów, podziel śmieci zgodnie z klasyfikacją obowiązującą w swoim mieście. Zastanów się nad założeniem w swoim ogrodzie kompostownika, czyli pojemnika do składowania odpadów organicznych, które wytwarzasz i gromadzisz każdego dnia m.in. obierek z ziemniaków, owoców i warzyw, fusów z kawy i herbaty, potłuczonych skorupek jaj, a także odpadów zielonych z ogrodu. Pamiętaj, że w twojej gminie działa punkt selektywnej zbiórki odpadów, czyli miejsce, gdzie można oddać kłopotliwe odpady takie jak elektrośmieci, odpady budowlane, opony i meble. Dobrze posegregowane odpady to podstawa skutecznego recyklingu. Odbierane są one najczęściej przez śmieciarki wielokomorowe, które posiadają oddzielne przegrody na poszczególne rodzaje odpadów. Trafiają one do sortowni, gdzie są dzielone na poszczególne grupy surowców przeznaczone do recyklingu. To, czego nie uda się odzyskać, trafia do spalenia lub wywożone jest na składowisko. Im większy jest procent odzyskiwanych odpadów do recyklingu, tym niższe koszty dla samorządów i mniejsze opłaty dla mieszkańców

– przekonuje lektor.

Należymy do czołówki krajów europejskich ze złą jakością powietrza. Zanieczyszczonym powietrzem oddychają mieszkańcy wielu regionów. Problem dotyczy dużych miast i mniejszych miejscowości, gdzie w ciągu roku normy zanieczyszczeń są przekraczane. Powodem jest smog, czyli gęste zanieczyszczenie powietrza, przypominające mgłę, w którym znajdują się m.in. niebezpieczne dla zdrowia pyły zawieszone – PM10 i PM2,5, benzo(a)piren, a także gazy – tlenki węgla, azotu i siarki. Źródłem smogu jest działalność człowieka. Udział w powstawaniu zanieczyszczeń ma w ograniczonym procencie rolnictwo, energetyka, transport drogowy, przemysł, a w przeważającej większości domowe piece grzewcze i lokalne kotłownie węglowe. To właśnie one odpowiadają głównie za zjawisko niskiej emisji. Z niską emisją mamy do czynienia, gdy emitory spalin znajdują się na pułapie do 40 metrów. Kominy domów jednorodzinnych z reguły są na wysokości około 10 metrów. Dym, a wraz z nim szkodliwe związki gromadzą się wokół miejsca powstania, wyrządzając poważne szkody mieszkającym w okolicy ludziom i zwierzętom. Zanieczyszczenia utrzymują się wyjątkowo długo, gdy panuje niska temperatura, świeci słońce i nie ma wiatru. Przebywanie w miejscach o silnie zanieczyszczonym powietrzu zwiększa częstotliwość infekcji dolnych i górnych dróg oddechowych, szczególnie zapalenia płuc oraz oskrzeli. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia WHO, zanieczyszczenia powietrza są odpowiedzialne za około 15 procent wszystkich zgonów z powodu raka płuc.

- Jak sobie radzić z zanieczyszczeniem powietrza w swojej okolicy? Zacznij od ocieplenia swojego domu i wymiany źródła ciepła. Zastąp przestrzały kocioł piecem z certyfikatem unijnym, gwarantującym zachowanie norm emisyjnych oraz poprawę efektywności energetycznej twojego domu. Zapytaj o dofinansowanie na termomodernizację i wymianę pieców w swojej gminie. Zastanów się na wyborem paliwa do ogrzewania swojego domu. Do wyboru masz paliwa stałe, takie jak węgiel kamienny dobrej jakości i drewno, paliwa gazowe takie jak gaz ziemny oraz gaz płynny, paliwa ciekłe, jak m.in. olej opałowy. Nigdy nie stosuj paliw najbardziej szkodliwych – miału, węgla brunatnego, kolorowych gazet, drewna impregnowanego lub malowanego, tworzyw sztucznych i opon. Dobrym rozwiązaniem dla domów jednorodzinnych jest stosowanie paliw alternatywnych, czyli pozyskiwanych z odnawialnych źródeł energii takich jak słońce. Przykładem są popularne instalacje solarne i fotowoltaiczne. Alternatywnym źródłem ciepła są także pompy ciepła, które pobierają energię z otoczenia budynku i przekształcają ją w energię wykorzystywaną następnie do ogrzewania nieruchomości, wody użytkowej oraz do chłodzenia pomieszczeń w czasie upałów. Nasze miasta podejmują wiele działań na rzecz poprawy jakości powietrza. Dobrymi praktykami na co dzień jest zamienienie samochodu na komunikację miejską, poruszanie się rowerem albo pieszo

– słyszymy w filmiku o ochronie powietrza.

Z roku na rok coraz mocniej odczuwamy skutki zmian klimatu i występowania anomalii pogodowych. Nasze przydomowe ogrody często dotyka problem suszy i podtopień. Jak sobie z tym radzić. Rozwiązaniem jest ogród deszczowy, który działa jak system retencyjny. W czasie ulewnych deszczy umożliwia efektywny ale też bezpieczny dla środowiska odpływ wód opadowych. Złożony jest z warstw drenażu o zróżnicowanej przepuszczalności i chłonności wilgoci, dlatego umożliwia filtrowanie i magazynowanie deszczówki. Ogród deszczowy wchłania nawet do 40 procent więcej wody niż trawnik o podobnych wymiarach. Podczas suszy oddaje zakumulowaną wodę opadową do otoczenia, służąc nawadnianiu innych roślin. Produkuje tlen, a w trakcie upalnych dni potrafi obniżać nawet o kilka stopni temperaturę powietrza. Jest oazą dla pożytecznych zwierząt – owadów, ptaków, płazów i ssaków, ale także jest miejscem, w którym można komfortowo wypoczywać w czasie upałów. Ogród deszczowy może mieć praktycznie dowolną wielkość i kształt. Wygląda efektownie i jest łatwy w pielęgnacji. Obsadza się go roślinami hydrofitowymi, które dobrze znoszą suszę i okresowe zalewanie. Rośliny hydrofitowe, dzięki swoim unikalnym właściwościom, transportują tlen do korzeni, w których rozwijają się mikroorganizmy odpowiedzialne za rozkład zanieczyszczeń np. metali ciężkich. Pełnią więc funkcję naturalnych oczyszczalni. Najlepiej sprawdzają się gatunki wieloletnie oraz rodzime, przystosowane do panujących w naszym kraju warunków pogodowych. Mogą to być zarówno byliny, takie jak mięta nadwodna, niezapominajka błotna, paprocie, turzyce, lobelia szkarłatna, irysy i kosaćce. Mogą to być także krzewy, takie jak czeremcha, wierzby, derenie i olsza. Ogrody deszczowe są naszym wkładem w ochronę środowiska naturalnego, a przy tym mogą być sposobem na oszczędzanie. Na podlanie jednego metra kwadratowego ogrodu tradycyjnego zużywa się średnio 2,5 litra wody. Zapewnienie roślinom właściwego nawodnienia w ogrodzie o powierzchni 100 metrów kwadratowych może zatem sporo kosztować. Prawidłowo wykonany ogród deszczowy, z odpowiednio dobranymi roślinami, nie wymaga podlewania. Ogrody deszczowe to przykład skutecznej, w pełni ekologicznej odpowiedzi na zmiany klimatyczne.

Celem projektu jest ochrona i rozwój dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego obszaru pogranicza poprzez położenie nacisku na działania ekologiczne, jakie wspólnie mogą wypracować i realizować obydwa miasta.

Dodatkowo w ramach projektu, we wszystkich trzecich klasach szkół podstawowych prowadzonych przez miasto oraz dla grupy dzieci z Humennego, odbyły się spotkania ekologiczne „Drugie życie śmieci”. Grupa jasielskich uczniów wraz ze swoimi rówieśnikami ze Słowacji wzięła udział w zajęciach dotyczących zakładania „Polsko-słowackiej łąki kwietnej na Kwiatowej”. Dodatkowo odbyły się również warsztaty plastyczne „Trash Art” dla dzieci z niepełnosprawnościami.

Jednym z elementów projektu było również opracowanie ekostrategii polsko-słowackiego pogranicza. Dokument ten ma być wytyczną dla obydwu miast w dążeniu do bycia eko&smart w dziedzinach inwestycyjnych i miękkich, w sposobach ekologicznej komunikacji z mieszkańcami, a także w sposobach łagodzenia skutków pandemii Covid-19 w aspekcie środowiskowym.

Projekt, którego wartość wynosi ponad 251 tysięcy złotych, finansowany był z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Program Interreg V-A Polska-Słowacja 2014-2020.

Link do filmików ekologicznych: https://youtube.com/playlist?list=PLay9PLrzJzeRJgP7ZGgZN5qj7bQFyjRG9