Upamiętnienie 80. rocznicy zagłady Żydów w Nowym Żmigrodzie

Na cmentarzu żydowskim znajduje się zbiorowa mogiła zamordowanych przez Niemców.

– Spoczywa tutaj 150 Żydów i 16 osób kalekich. Zostali oni zabici jeszcze przed wywozem społeczności żydowskiej z getta do Hałbowa

– mówi Jerzy Dębiec, prezes Towarzystwa Miłośników Nowego Żmigrodu.

W Hałbowie 7 lipca 1942 roku Niemcy zamordowali - jak wynika z zamieszczonej tam tablicy - 1250 Żydów, głównie z Nowego Żmigrodu oraz najprawdopodobniej także przywiezionych wcześniej z Łodzi i być może z innych miast. Miejscem kaźni w Hałbowie opiekuje się od 2001 r. Stowarzyszenie Gmina Chrześcijańska im. Leona Karcińskiego w Nowym Żmigrodzie.

Za dusze ofiar hitlerowskiego terroru modlili się duchowni trzech wyznań: ks. Maciej Cyran z kościoła celtyckiego starokatolickiego z Szwajcarii, ks. Andrzej Stefański z kościoła rzymskokatolickiego z Belgii i ks. Roman Jagiełło, proboszcz parafii polskokatolickiej w Łękach Dukielskich. Na zbiorowej mogile złożono kwiaty, zapalono znicze i – zgodnie z tradycją żydowską – położono na macewie kamyki. Kwiaty złożono także na znajdującym się w pobliżu grobie Pinkasa Wohlmuta, więźnia obozów hitlerowskich, zmarłego 22 czerwca 1955 roku w Nowym Żmigrodzie.

Fundatorami renowacji pomnika na zbiorowej mogile byli przedsiębiorcy Ula i Wiesław Żyznowscy, którzy przekazali na ten cel 3 tysiące złotych Towarzystwu Miłośników Nowego Żmigrodu.

Do uczestników ceremonii upamiętnienia 80. rocznicy zagłady żmigrodzkich Żydów, skierował list Piotr Puchta, dyrektor Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Został odczytany przez Jerzego Dębca, prezesa Towarzystwa Miłośników Nowego Żmigrodu.

– Uroczyste upamiętnienie 80. rocznicy Zagłady żydowskiej społeczności Nowego Żmigrodu stanowi wymierny wyraz nieprzemijającej pamięci o ofiarach straszliwych zbrodni Holokaustu. Przesłanie płynące z historii, że nienawiść jest siłą, która zyskując odpowiednie narzędzia może zagrażać milionom istnień i zgładzić całe narody, jest szczególnie istotne w dzisiejszej dobie agresji Federacji Rosyjskiej w Ukrainie. Dzisiaj, 80 lat po krwawej zbrodni dokonanej na żydowskich współmieszkańcach Nowego Żmigrodu przez niemieckiego okupanta, stają Państwo wobec rodzin i potomków tych, którzy zginęli oraz podejmują Państwo zobowiązanie pamięci o ofiarach tego bestialstwa. Bez pamięci o nich niemożliwe jest poznanie historii Nowego Żmigrodu i jego najbliższego otoczenia, w którym przez setki lat obok Polaków mieszkali Żydzi, współtworząc bogaty pejzaż społeczny, religijny i kulturowy regionu. Dzisiejsze Państwa spotkanie napawa mnie wiarą, iż pamięć o zgładzonych ofiarach zbrodniczej polityki okupanta, a także o pozostałych żydowskich mieszkańcach Państwa miejscowości będzie trwała teraz i w pamięci przyszłych pokoleń. Stąd też, kieruję na Państwa ręce wyrazy najwyższego uznania i gorące podziękowania za to, że mieszkańcy Nowego Żmigrodu „nie słyszą ciszy niepamięci o żydowskich sąsiadach”

– napisał Piotr Puchta.

W uroczystości z udziałem ponad 20 osób uczestniczyli także m.in. dr Joanna Potaczek i Artur Górecki z Centrum Dialogu Między Religiami i Narodami z Sanoka, prezes stowarzyszenia „Sztetl” z Dukli Jacek Koszczan, radny Rady Gminy Nowy Żmigród i prezes stowarzyszenia „Radosna Jesień” Ryszard Bęben oraz artysta, malarz Janusz Gilewicz i członkowie Towarzystwa Miłośników Nowego Żmigrodu.

Po ekumenicznej modlitwie, złożeniu kwiatów i zapaleniu zniczy, Jerzy Dębiec podczas odrębnego spotkania podziękował duchownym za udział i modlitwę na kirkucie. Rozmawiano o Holokauście, ale także o działalności Towarzystwa Miłośników Nowego Żmigrodu.