W Jaśle uczczono pamięć Eleonory Goleń i innych Polaków ratujących Żydów. Uroczystość odbyła się przed sądem, w miejscu dawnego więzienia

Obchody Narodowego Dnia Pamięci Polaków Ratujących Żydów pod Okupacją Niemiecką odbyły się dzisiaj (24 marca) na placu przed Sądem Rejonowym w Jaśle. Na budynku temidy od 2018 roku znajduje się tablica w hołdzie Eleonorze Goleń, rozstrzelanej przez Niemców 5 stycznia 1943 roku oraz innym mieszkańcom powiatu jasielskiego, którzy nieśli pomoc Żydom podczas II wojny światowej.

Data 24 marca jest symboliczna, bo w tym dniu w 1944 roku dokonano egzekucji na rodzinie Ulmów w Markowej. Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką po raz pierwszy był obchodzony w naszym kraju w 2018 roku. W styczniu 2018 r. na budynku Sądu Rejonowego w Jaśle odsłonięto tablicę w hołdzie Eleonorze Goleń, rozstrzelanej przez Niemców 5 stycznia 1943 roku oraz innym mieszkańcom powiatu jasielskiego, którzy nieśli pomoc Żydom podczas II wojny światowej. W tym miejscu podczas okupacji niemieckiej znajdowało się więzienie.

Eleonora Goleń (z domu Wojnarowicz) mieszkała w Niegłowicach. Podczas okupacji niemieckiej jej mąż Stanisław pracował w kopalni ropy naftowej w Harklowej. Latem 1942 roku przyprowadzono do Eleonory 10-letnią żydowską dziewczynkę Annę Parzyczewską. Ojciec dziewczynki był fryzjerem w Bieczu i przed wojną Eleonora Goleń znała rodzinę Parzyczewskich. Za zgodą męża postanowiła przyjąć Annę pod swój dach. Dziewczynka miała tzw. dobry wygląd i mogła uchodzić za polskie dziecko. Eleonora Goleń nauczyła dziewczynkę katolickich modlitw. Sądziła, że nikt obcy nie domyśli się, że w rzeczywistości jest to dziecko żydowskie. Od początku wiedzieli tylko najbliżsi sąsiedzi i bliska rodzina. Niestety, na skutek donosu, w grudniu 1942 roku Eleonora Goleń i Anna Parzyczewska zostały aresztowane przez gestapo i przewiezione do więzienia jasielskiego, gdzie obecnie znajduje się sąd. Dziewczynkę rozstrzelano 10 grudnia 1942 roku. Wyrok na Eleonorę Goleń poprzedzony był miesięcznym śledztwem. 5 stycznia 1943 roku Eleonora Goleń została wyprowadzona z więzienia w Jaśle i rozstrzelana. Jej egzekucja miała charakter pokazowy. Oprowadzono ją po okolicy nago, pokazując mieszkańcom miasta, co grozi za przechowywanie Żydów. Po egzekucji Niemcy nie pozwoli zabrać ciała Eleonory Goleń. Miejsce jej pochówku pozostaje nieznane. Podczas budowy drogi wojewódzkiej w Jaśle znaleziono ludzkie szczątki. Być może uda się zidentyfikować. Rodzina zamordowanej złożyła taki wniosek do Instytutu Pamięci Narodowej.

Z danych Instytutu Pamięci Narodowej wynika, że na Podkarpaciu ponad 1100 Polaków bezinteresownie ratowało Żydów, a około 150 z nich zapłaciło za to najwyższą cenę.

- Dlatego też niezwykle ważne jest, żeby w tym dniu uczcić pamięć wszystkich Polaków, którzy mimo ogromnego niebezpieczeństwa, nieśli pomoc ludności żydowskiej. Uroczystości takie są bardzo ważne, bowiem pomagają podtrzymać pamięć o rzeczach niezwykłych, o ludziach niezwykłych, o wielkim bohaterstwie, o tym, że życie składa się z próby niekiedy ekstremalnych wyborów. Można było nie ryzykować i przeżyć, bądź podjąć trud ratowania innego życia, być może i zginąć, ryzykując własne życie, ale nie tylko swoje, ale również całej rodziny i nawet całej miejscowości. Ci co podjęli ryzyko, ratując ludzkie życie, zasługują na najwyższy szacunek. Są przykładem zachowania w pełni człowieczeństwa w niezwykle trudnych warunkach. Pokazują, że wojna nie tylko niesie okrucieństwo i sieje zniszczenie, ale także weryfikuje nasze jestestwo i człowieczeństwo

– podkreślił starosta jasielski Adam Pawluś
.
Starosta nawiązał w swoim wystąpieniu do agresji Rosji na Ukrainę.

– Wolności i pokoju nie możemy traktować jak czegoś, co zostało nam dane raz na zawsze. Do naszego kraju trafiają codziennie uchodźcy, którzy uciekając przed okrucieństwami wojny, szukają w Polsce schronienia. Państwo i społeczeństwo polskie stara się zapewnić im poczucie bezpieczeństwa i warunki do godnego życia. Wielu z nas aktywnie angażuje się w niesienie pomocy poprzez zbiórki pieniędzy, żywności, środków higienicznych, ubrań. Niejednokrotnie dajemy im schronienie w swoich domach. Obserwując zaangażowanie rodaków w pomoc Ukraińcom ośmielę się stwierdzić, że stanęliśmy na wysokości zadania i wzorowo zdajemy egzamin z człowieczeństwa. Z próby, której zostaliśmy poddani wychodzimy obronną ręką, tak jak bohaterowie z czasów II wojny światowej, którzy wiele ryzykując, pomagali innym. Wczoraj dowiedzieliśmy się, że groby polskich oficerów w Charkowie zostały zniszczone. To akt nieludzki, barbarzyństwa, niespotykany, który wydaje się, że nie powinien zaistnieć w XXI wieku, a jednak ciągle istnieje

– powiedział Adam Pawluś.

Hołd zamordowanej Eleonorze Goleń oddał także przewodniczący Sejmiku Województwa Podkarpackiego Jerzy Borcz, który podkreślił jej bohaterstwo i pokłonił się jej rodzinie obecnej na uroczystości. Obecni byli Adam Goleń, Stanisława Goleń, Wioletta Goleń, Grzegorz Goleń i Aleksandra Kmiecik – Goleń.

Przed tablicą upamiętniającą to wydarzenie, kwiaty złożyli przewodniczący Sejmiku Województwa Podkarpackiego Jerzy Borcz, starosta jasielski Adam Pawluś i członek zarządu Jan Muzyka oraz przedstawiciele biur parlamentarzystów – Bogdana Rzońcy, Marii Kurowskiej i Alicji Zając, Urzędu Miasta Jasła, służb mundurowych policji, straży pożarnej, straży miejskiej i służby więziennej, delegacje szkół i placówek oświatowych, instytucji powiatowych. Obecna była młodzież szkolna.