Akcje dywersyjne Armii Krajowej w okupowanym Jaśle. Wykłady Piotra Hudymy w bibliotece

Przed południem w wykładzie uczestniczyła młodzież z Zespołu Szkół Budowlanych w Jaśle. Prelegent przypomniał podstawowe fakty z historii II wojny światowej, mówił o konsekwencjach przegranej kampanii wrześniowej i rozbiorze terytorialnym po równoczesnej agresji Sowietów na Polskę.

Już pierwszego dnia wojny niemieckie bombowce dokonały nalotu na lotnisko w Moderówce i Krośnie. 8 września wojska niemieckie wkroczyły do Jasła, a po nich oddziały policyjno-wojskowe, które stworzyły silny i szeroko rozbudowany aparat terroru. Ruch oporu i powstanie organizacji konspiracyjnych stały się w tej sytuacji koniecznością. Ważną rolę w ich tworzeniu i scalaniu na tym terenie miał posiadający wiedzę i doświadczenie żołnierskie Józef Modrzejewski ps. „Lis”, który – wtedy w randze porucznika – został komendantem Obwodu ZWZ-AK Jasło. Drugą ważną postacią jasielskiej konspiracji był ppor. Zenon Sobota ps. „Korczak”, dowódca Kedywu w Podokręgu AK Rzeszów.

Rok 1943 okazał się rokiem przełomowym w historii drugiej wojny światowej. Niemcy zaczęli przegrywać na wszystkich frontach, ponieśli klęskę w bitwie pod Stalingradem i Kurskiem, nastąpił desant wojsk alianckich na Sycylii. Organizacje podziemne mogły podjąć skuteczniejsze działania sabotażowe, dywersyjne i wywiadowcze. W Jaśle doszło do dwóch takich spektakularnych działań – przeprowadzonej przez zespół „Korczaka” akcji „Pensjonat”, której celem było uwolnienie żołnierzy podziemia z więzienia okupacyjnego i dowodzonej przez „Lisa” akcji „Gamrat” polegającej na zdobyciu broni i amunicji z niemieckiej rusznikarni w Krajowicach.

Piotr Hudyma przedstawił uczestnikom spotkania dokładny przebieg tej akcji, podkreślając jej ważne znaczenie psychologiczne i moralne; akcji, która pokazała okupantowi, że polskie państwo podziemne potrafi działać sprawnie. Zdobyte uzbrojenie było istotne także dla późniejszej operacji wojskowej „Burza”. Prelegent opowiedział szerzej o roli jaką odegrał w akcji „Gamrat” Tadeusz Szymański ps. „Borys”, główny jej organizator na terenie rusznikarni.

Na spotkaniu popołudniowym Piotr Hudyma podkreślił, że ziemia jasielska dla Niemców w okresie II wojny światowej przedstawiała wyjątkową wartość, zarówno ze względów strategicznych jak i gospodarczych (ważny węzeł komunikacyjny, gaz ziemny, przemysł naftowy, prochownia „Gamrat”). Uwagę słuchaczy skierował na ważne postaci związane z akcją „Gamrat”. Wojenne losy Józefa Modrzejewskiego i Tadeusza Szymańskiego są bardzo podobne - byli żołnierzami, uczestniczyli w kampanii wrześniowej, uciekli z transportu jenieckiego, aktywnie działali w partyzantce. Powojenne całkowicie różne – Modrzejewski przedostał się na Zachód, Szymański zginął kilka miesięcy po zakończeniu wojny.

Piotr Hudyma od wielu lat prezentuje historię Jasła korzystając z różnych mediów. W 2013 roku stworzył pierwszy komiks „Akcja Pensjonat w 114 obrazkach, 21 portretach i niewielu słowach”, który w formie broszurowej ukazał się w 2018 roku. W tym roku powstała „Akcja Gamrat albo historia cichego bohatera” kontynuująca tę formę opowiadania o mieście, z którego pochodzi. W konkluzji prelegent stwierdził, że w jego ocenie zburzenie miasta i te dwie akcje stanowią zespół najważniejszych wydarzeń z wojennej historii Jasła. Według niego powinny być one nadal ze szczególną starannością badane i analizowane, a wiedza o nich upowszechniana.