Pamięć o ofiarach Holocaustu w Hałbowie. Wspólna modlitwa przy zbiorowej mogile

Przy mogile znajdującej się w lesie, około 200 metrów od drogi Nowy Żmigród – Krempna, w niedzielne popołudnie zebrało się kilkanaście osób, by uczcić pamięć o społeczności, która na tych ziemiach mieszkała od stuleci. Pod czterema macewami, w centralnej części mogiły, zapalono znicze. Nad grobem zawisły flagi Polski i Izraela.

Za pomordowanych w tym miejscu oraz na całym świecie modlili się: ks. Andrzej Żuraw, proboszcz greckokatolickiej parafii pw. Opieki Najświętszej Marii Panny w Komańczy oraz ks. Józef Obłój, proboszcz parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Niepokalanej w Desznicy. Natomiast prezes Stowarzyszenia Gmina Chrześcijańska im. Leona Karcińskiego w Nowym Żmigrodzie Zdzisław Senczak odczytał modlitwę „El Male Rachamim” (hebrajski), czyli „Boże Pełen Miłosierdzia”.

- Stoimy w miejscu symbolicznym wobec całej tragedii Holocaustu, która się wydarzyła. Często sobie nawet nie uświadamiamy, że w Holocauście zginęło 3 miliony obywateli polskich żydowskiego pochodzenia. Na terenach, które przed wojną należały do Rzeczpospolitej zginęło 5 milionów Żydów. Odziedziczyliśmy te miejsca Zagłady i naszym obowiązkiem jest o tym pamiętać i żeby to się nigdy już nie powtórzyło, bo pokój nie jest nam dany raz na zawsze. Jeżeli popatrzymy na to co dzieje się wokół – na Ukrainie i wielu innych państwach. To jest bardzo bolesne

– mówił Zdzisław Senczak, prezes Stowarzyszenia Gmina Chrześcijańska.

W niedzielę, 28 stycznia, do kościoła w Desznicy zostały uroczyście wprowadzone przez proboszcza z Markowej relikwie Rodziny Ulmów.

– Dzisiaj modlimy się tu, jakby łącząc tych, którzy ratowali życie i oddawali życie za dobro, które czynili z tymi, którzy byli ofiarami Holocaustu. Przez najbliższy tydzień te relikwie w Desznicy będą wyeksponowane na honorowym miejscu przy ołtarzu. Jeżeli by ktoś chciał się pomodlić w Desznicy, msze święte w dni powszednie przez cały tydzień będą o godzinie 17

– zapraszał ks. Józef Obłój.

- Można się pomodlić przy relikwiach tych, którzy oddali życie, ratując życie rodziny żydowskiej. Była to jedna duża rodzina, choć są tam różne nazwiska, ale byli to ludzie spokrewnieni albo spowinowaceni ze sobą nawzajem. Osiem osób zostało zamordowanych spośród Żydów i w sumie dziewięć z tym nienarodzonym dzieckiem spośród Polaków w jednej zbrodni dokonanej w Markowej. Tu wiemy, że ta liczba jest dużo większa. Natomiast każde życie ludzkie jest jednakową wartością, jednakowo cenne i dla każdego kto oddał życie w obronie czyjegoś życia, czy oddał życie jako swoją największą wartość, powinniśmy mieć szacunek

– podkreślił proboszcz parafii w Desznicy.

W Hałbowie 7 lipca 1942 roku Niemcy zamordowali - jak wynika z zamieszczonej tablicy - 1250 Żydów, głównie z Nowego Żmigrodu oraz najprawdopodobniej także przywiezionych wcześniej z Łodzi i być może z innych miast. Źródła historyczne są zróżnicowane, a świadkowie tamtych wydarzeń już nie żyją. Miejscem kaźni, które znajduje się w lesie przy drodze prowadzącej z Nowego Żmigrodu do Krempnej, opiekuje się od 2001 r. Stowarzyszenie Gmina Chrześcijańska. W 2021 r. przeprowadzono renowację pomnika głównego oraz macew dzięki dotacji Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu uzyskanej z programu „Groby i cmentarze wojenne w kraju”.

Z materialnych śladów po mieszkańcach Nowego Żmigrodu wyznania mojżeszowego zachował się jedynie kirkut z początków XVII wieku. Na prawie dwuhektarowym cmentarzu znajduje się się około 600 macew, z czego ponad sto jest w bardzo dobrym stanie.

Pierwsi Żydzi zamieszkali w Żmigrodzie już w 1410 roku, a sto lat później było już ich więcej niż pozostałych mieszkańców miasteczka. Pod koniec XVI wieku utworzyli kahał, czyli gminę. W 1606 roku istniała w miasteczku synagoga. Na początku XVIII wieku nastąpił duży wzrost liczby semickich mieszkańców miasta. Gmina żydowska podporządkowała sobie wspólnoty z innych miast m.in. Jasła i Gorlic. W Żmigrodzie istniała nawet szkoła religijna. Ludność żydowska oscylowała w granicach 50 procent wszystkich mieszkańców. Bywały też lata, że liczba żydowskich mieszkańców przekraczała 50 procent i Nowy Żmigród był typowym sztetlem.

Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holocaustu został ustanowiony 1 listopada 2005 roku przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w celu uczczenia pamięci ofiar pochodzenia żydowskiego, zamordowanych w czasie II wojny światowej przez Niemców. 27 stycznia jest datą symboliczną. W tym dniu w 1945 roku Armia Czerwona wyzwoliła największy niemiecki obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau. Liczba żydowskich ofiar Holocaustu podczas II wojny światowej szacowana jest na 6 milionów, z czego ponad milion zostało zgładzonych w Oświęcimiu.